Poniżej zakres teoretyczny do egzaminu 4,5 KYU – pas żółto – pomarańczowy:
Podstawowe wiadomości z historii judo:
Geneza samoobrony sięga tysięcy lat. Historyczne dane wskazują, że różnorodne formy walki wręcz stosowano już w starożytnym Egipcie, Grecji, Indiach, Tybecie, Chinach, Japonii i innych krajach Azji. O znajomości pewnych chwytów i technik walki, podobnych do obecnie stosowanych, już w XXI w. p.n.e. świadczą staroegipskie malowidła ścienne odnalezione w skalnych grobowcach nad wschodnim brzegiem Nilu. Mimo to do dnia dzisiejszego nie ma przekonujących dowodów na to gdzie i kiedy powstały pierwowzory poszczególnych styli walki. Jedynie pewnym jest, iż istniało ich tysiące i wszystkie były ze sobą w pewien sposób powiązane.
Jednym z nich było JUJUTSU (w literaturze używana jest też nazwa JU JITSU). Jego początków należy szukać w wieku XVI, kiedy to w Japonii epoki szogunów z rodu Tokugawa wprowadzono zakaz stosowania broni w pojedynkach, oraz edykt rozbrajający pospólstwo. W okresie tym zwanym Edo (1600-1867) za sprawą wspomnianych ograniczeń w posiadaniu broni prężnie zaczęły rozwijać się szkoły walki wręcz. Dotyczyło to również JUJUTSU. W Kraju Kwitnącej Wiśni powstało w sumie około 20 szkół nauczających tej sztuki. Z czasem jednak znajomość sposobów walki przestała być koniecznością. W wieku XIX potrzeba ta odgrywała już nikłą rolę w społeczności. Wiązało się to epoką zmian, jakie nastąpiły w Japonii w wyniku zakończenia jej izolacji politycznej i gospodarczej. Nowe pokolenie zafascynowane było Zachodem, jego kulturą i nowoczesnością. Dla sztuk walki stało się to przyczyną upadku. Umiejętności starych mistrzów odeszły w zapomnienie, a praktyki walki uznawane dotąd za bezcenny skarb zaczęto traktować jako staroświeckie hobby.
W tym niekorzystnym okresie powstaje JUDO. Jego twórca, syn wojskowego attache szoguna, późniejszy rektor uniwersytetu w Tokio prof. Jigoro Kano (1860-1938) urzeczywistnił ideę przekształcenia dawnej sztuki walki w uniwersalny sport. Zaczerpnął on ze wspomnianego wcześniej JUJUTSU jedynie takie elementy techniczne, które nie stanowiły zagrożenia dla życia i zdrowia zawodników. Przy tym wprowadził ogromną ilość nowych, stworzonych przez siebie technik. Pierwsza szkoła JUDO została założona przez Kano w 1882 roku w Tokio. Jest to istniejący po dzień dzisiejszy, słynny Instytut KODOKAN. Ze względu na spektakularne zwycięstwa samego mistrza jak i jego uczniów nad przedstawicielami innych sztuk walki nowa szkoła zyskiwała coraz większą popularność. Twórca JUDO, oraz jego wychowankowie poznawali odmienne sposoby walki, integrując przy tym JUDO wewnętrznie. Powstał skodyfikowany sposób nauczania tzw.
GO KYO, a jednym z celów stało się podniesienie ogólnej kultury i poziomu etycznego ćwiczących.
Bezpośrednim następstwem sukcesów nowej sztuki walki było wprowadzenie JUDO jako przedmiotu do programu szkół podstawowych w Japonii ze względu na jego korzyści wychowawcze i zdrowotne. Kano został natomiast doradcą ministra edukacji narodowej. Do dnia dzisiejszego w japońskich szkołach w ramach zajęć z wychowania fizycznego jest do wyboru JUDO lub KENDO[1].
Sama nazwa JUDO została pomyślana w ten sposób, aby najlepiej oddać sens i zasady tej dyscypliny. Pierwsza jej część, czyli JU tłumaczona jest jako odpowiednik giętkości, miękkości, ustępowania, natomiast DO oznacza drogę moralnego postępowania, sposób. Tak, więc można powiedzieć, że JUDO to „droga ustępowania”.
Po wojnie, w czasie okupacji miał miejsce zakaz uprawiania JUDO ·w Japonii. Później z kolei nastąpił okres jego rozkwitu w skali międzynarodowej. W 1951 roku powstała Międzynarodowa Federacja Judo, natomiast Polski Związek Judo istnieje od 1957 roku. Od końca lat pięćdziesiątych rozgrywa się pierwsze mistrzostwa kontynentów. Na Igrzyskach Olimpijskich JUDO pojawiło się po raz pierwszy dopiero w 1964 roku w Tokio jako dyscyplina dodatkowa. Natomiast na stałe do rodziny dyscyplin olimpijskich weszło w 1972 roku w Monachium[2].
Początkowo zawody rozgrywane były bez podziału na kategorie wagowe. Panował wówczas pogląd, iż technika w JUDO tak dominuje nad cechami motorycznymi, że w walce zwycięża nie ten który posiada większą masę ciała, ale ten o wyższych umiejętnościach technicznych. Później rywalizacja sportowa odbywała się w ramach stopni mistrzowskich DAN[3]. Kolejnym etapem rozwoju przepisów współzawodnictwa było wprowadzenie kategorii lekkiej, średniej, ciężkiej oraz wszechkategorii.
Zasady judo:
- „Ustąp, aby zwyciężyć”
Zasada JU Jeśli mocniejszy przeciwnik mnie popchnie, na pewno upadnę do tyłu, nawet jeśli zablokuję z całej siły. Jeśli natomiast w momencie pchnięcia ustąpię i wykorzystam stratę równowagi przeciwnika do wykonania własnej techniki to mam szansę na zwycięstwo.
- „Osiągaj maksimum efektu przy minimum wysiłku”
Zasada SEIRYOKU ZENYO. Zasada ta opisuje dobór właściwego sposobu (techniki) do określonej sytuacji, polega ona na optymalizacji naszych poczynań. Nie będę przecież po pchnięciu rzucał przeciwnika w tył lecz w przód.
- „ Trenuj dla wzajemnego dobra i korzyści”
Zasada JITA KYOEI. Ta zasada mówi o szlachetnych założeniach etyki judo, zabrania używać judo poza treningiem lub walką sportową z wyjątkiem obrony koniecznej. Mówi jeszcze o dbaniu
o współćwiczących, szczególnie o naszego partnera.
[1] Kendo – japońska sztuka walki mieczem.
[2] Inaczej jest w przypadku Judo kobiet. Jako dyscyplina pokazowa zaistniało po raz pierwszy na Olimpiadzie
w Seulu w 1988 roku, natomiast konkurencją obowiązującą stało się na IO w 1992 w Barcelonie.
[3] Dan – stopień mistrzowski, który można porównać z klasami sportowymi w innych dyscyplinach. Wiąże się
z nim kolor pasa; 1-5 dan pas czarny, 6-8 dan pas czarny lub biało czerwony, 9-10 dan pas czarny lub czerwony.